Breytinga er þörf á útboðsmarkaði rafverktaka!

Fréttir 04 Júní 2021

Góð umræða skapaðist á ráðstefnu Samtaka rafverktaka, SART, um útboðsmarkað rafverktaka sem fór fram á Grand Hótel Reykjavík 28. maí síðastliðinn. Fundarstjóri var Kristján Daníel Sigurbergsson, framkvæmdastjóri SART.

Í upphafi ráðstefnunnar flutti formaður SART, Hjörleifur Stefánsson, ávarp. Í máli hans kom meðal annars fram að háværar raddir væru um að breytinga sé þörf og að gæðum í útboðsverkum hafi hrakað. Hann nefndi að oft á tíðum færu útboðsverk úr böndunum vegna ófyrirséðra hluta þegar ófullnægjandi hönnunargögn þar sem skýrar verklýsingar og magntöluskrár eru jafnvel ekki fyrir hendi. Hjörleifur sagði að samtal rafverktaka við raflagna- og lýsingarhönnuði / verkkaupa væri takmarkað og jafnvel ekki heimilt án beinnar aðkomu eða milligöngu aðalverktaka. Rafverktakar upplifi sumir hverjir ógagnsæi og trúnaðarbrest í samskiptum við aðalverktaka þegar ekki eru formlegar opnanir á tilboðum þeirra sem undirverktaka. Þá sagði hann að hæfisskilyrði í útboðsgögnum væru ekki virt eða jafnvel alveg sniðgengin. Hjörleifur sagði rafiðnaðinn vilji leggja sitt af mörkunum og nefndi spennandi verkefni sem væri í vinnslu en um er að ræða ákvæðisvinnustofu rafiðnaðarins í samvinnu við hagaðila líkt og helstu verkfræðistofur. Verkefnið gangi út á að samræma númerakerfi magntölulýsinga í útboðsgögn við númerakerfi ákvæðisvinnugrunnsins. Þetta sé verkefni sem geti bæði eitt óvissu og einfaldað gerð kostnaðaráætlana og útboðsgagna.

Björg Ásta Þórðardóttir, yfirlögfræðingur SI, varpaði fram fjórum spurningum; er farið í útboð? er undirbúningur útboða góður? er framkvæmd útboða nægjnaleg góð? eru skilmálar útboða og eftirfarandi samninga eðlilegir? Björg Ásta leitaðist við að svara þessum spurningum og fór yfir lagarammann sem setur leikreglur á útboðsmarkaði og hvar löggjafinn mætti gera betur. Hún benti meðal annars á atriði sem gætu bætt framkvæmd útboða frá því sem nú er.

Gestur Pétursson, framkvæmdastjóri Veitna, fjallaði um leiðir til að auka skilvirkni í framkvæmdum á vegum Veitna. Í máli hans kom meðal annars fram að Veitur séu að íhuga að setja inn kröfu til hönnuða um að fara á verkstað fyrir og á meðan framkvæmdum stendur. Ástæðan sé einfaldlega sú að þeir hönnuðir sem koma beint á staðinn og eiga í beinum samskiptum við framkvæmdaaðila séu þeir hönnuðir sem gera færri mistök og koma með snjallari lausnir en þeir hönnuðir sem hanna úr „fjarlægð“. Gestur sagði að Veitur ætli að óska eftir samstarfi við SI og FRV um nánari útfærslu. Þá kom fram í máli hans að Veitur eru að íhuga að útfæra fleiri tegundir útboðsforma sem taka á þessari áskorun því það sé mikilvægt að sanngirni og samstarf sé leiðarljós þegar um sé að ræða verkefni þar sem verkkaupi getur ekki verið með nákvæm gögn í útboði. Hann sagði Veitur muni leitast eftir samstarfi við Ríkiskaup, Vegagerðina og aðra hagsmunaaðila við að finna góðar lausnir.

Guðjón L. Sigurðsson, rafmagnsiðnfræðingur og ljósvistarhönnuður, Liska, fór yfir hvernig grænar áherslur í mannvirkjagerð geri sífellt meiri kröfur til skýrslugerða af hendi verktaka án þess að verkkaupi geri grein fyrir þeirri vinnu í magntölum útboðsgagna. Hann sagði of algengt að verkkaupar leiti ekki til fagmanna við gerð kostnaðaráætlana sem aftur leiðir til ónákvæmra hönnunargagna og nefndi dæmi um verkbeiðni til hönnuðar; hönnun boðin út fyrir 180 íbúðir í fjölbýli eða t.d. 65 herbergja hótel. Þetta geti leitt til þess að himinn og haf sé á milli væntinga verkkaupa og svo endanlegrar útkomu úr verklegum framkvæmdum með tilheyrandi eftirmálum.

Jóhanna Klara Stefánsdóttir, sviðsstjóri mannvirkjasviðs SI, stýrði pallborðsumræðum með þátttöku eftirtaldra: Björgvin Víkingsson, forstjóri Ríkiskaupa, Ólafur Steingrímsson, teymisstjóri, innkaupaskrifstofu Reykjavíkurborgar, og Eiríkur Jóhannsson, framkvæmdastjóri Fagtækni.

Í máli Björgvins Víkingssonar, forstjóra Ríkiskaupa, kom fram að hann vill breyta aðkomu Ríkiskaupa að opinberum verkefnum, hann sagði að auka þurfi samtal milli hagaðila. Hann sagði Ríkiskaup koma mjög seint að opinberum framkvæmdum því búið væri að leggja línurnar annarsstaðar og Ríkiskaup framfylgi vilja ríkisstofnana. Hann sagðist vilj auka þekkingu og færni innan Ríkiskaupa og sér fyrir sér að Ríkiskaup verði á næstu misserum í auknu ráðgjafahlutverki við ríkisstofnanir. Björgvin sagði að skapa þurfi aukið virði bæði fyrri starfsmenn og viðskiptavini Ríkiskaupa. Þetta muni vera ferli sem tekur 3-5 ár og á þeim tíma þurfi þeir endurgjöf frá markaðnum, í hvaða formi sem endurgjöfin kann að vera. Hann sagðist fagna kærum og kvörtunum ef það leiddi til þess að Ríkiskaup verði betri í starfi og skili auknu virði til viðskiptavina. Þá vill hann reikna lífferilsútreikning á tilboðum og taka inn grænar áherslur og þróa aðferðir til að reikna heildarvirði tilboða.

Eiríkur Jóhannsson, framkvæmdastjóri Ríkiskaupa, sagðist vilja betri útboðsgögn og að þar sem kostur væri að verkkaupar brjóti niður útboðspakka niður á einstakar iðngreinar. Hann sagðist vilja að hönnuðir hafi meiri aðkomu að framkvæmdum á verktíma til að skilaboð og fyrirspurnir komist milliliðalaust milli verktaka og hönnuða. Hann nefndi að verkkaupar ættu að fái fagaðila úr iðngreinunum til að rýna hönnunargögn áður en þau fara inn í útboðsgögn. Hann sagði að gæta þurfi að því að huglægt mat kunni að vera ógagnsætt og þegar aðrir hlutir en verð eru metnir þarf fyrirfram að liggja ljóst fyrir hvernig það mat sé unnið og hvað sé lagt til grundvallar. Eiríkur sagði það geta verið mikil áskorun að taka þátt í útboðsverki sem er ekki fullhannað þegar það er sett í útboð. Hann nefndi dæmi um útboðsgögn sem samanstanda af 30 teikningum en þegar hefja á verk séu komnar 150 teikningar sem mögulega breyta verulega þeim forsemdum sem verktaki hafi getað lesið út úr útboðsgögnunum.

Ólafur Steingrímsson, teymisstjóri á innkaupaskrifstofu Reykjavíkurborgar, sagði að stefnt væri að því að auka rafræna ferla í útboðsgerð til að einfalda smærri aðilum á markaði að taka þátt í útboð á vegum borgarinnar. Mikilvægt væri að lágmarka óvissu ásamt því að skilmálar og ákvæði í útboðsgögnum séu skýr þannig að dýrmætum tíma sé ekki sóað. Hann sagðist vilja aukið samtal við aðila á markaði og einskonar markaðskönnun á þeim tæknilausnum sem í boði eru áður en ráðist er í útboð, þannig sé möguleiki á að finna nýjar og hagkvæmar lausnir sem lækka kostnað og auka gæði útboðsverkefna. Aðspurður um hvenær vænta megi þess að útboð um viðhald götulýsingar fari á almenna markaðinn sagði Ólafur að þetta mál væri á borði lögfræðinga Reykjavíkurborgar og að margir aðilar t.d. nefndir og ráð kæmu að málinu áður en endanleg niðurstaða næst um framkvæmd.

Í lok pallborðsumræðna var boðið upp á spurningar úr sal þar sem meðal annars var farið inn á hvort eðlilegt væri að fyrirtæki þurfi að vera búin að vinna sér inn einhverja sögu áður en það fær að taka þátt í opinberum útboðum og hvað veldur að örútboðaleiðin sé ekki meira notuð af verkkaupum sem eru aðilar að rammasamning. Einnig var umræða um heilbrigðisvottorð fyrirtækja og sagði Jóhanna Klara að slík vottorð væru gríðarlega mikilvægt mál fyrir byggingamarkaðinn. Hún sagði Samtök iðnaðarins leggja mikla áherslu á að gera heilbrigðisvottorð fyrirtækja að veruleika og að koma á regluverki um kennitöluflakk.